Verkeerde woorden, ongemakkelijke woorden, moeilijke woorden, pijnlijke woorden, struikelwoorden, ontwijkwoorden, waakwoorden, bijtwoorden: taal is meer dan een gedeelde woordenschat, een gebied waarin het een constant aftasten is van elkaars gevoeligheden.

De Gids verzamelde voor dit thema­nummer (op basis van het project Narrow Escapes. The language of painful situations van Maria Barnas) concrete voorbeelden van taalongemak.

In welke situaties loop je vast, midden in een zin; vrees je dat het woord dat op het punt staat uitgesproken of opgeschreven te worden weleens verkeerd zou kunnen overkomen? De zin stokt halverwege, andere woorden worden gezocht, in paniek begint de spreker of schrijver over iets anders – alles om maar niet ‘verkeerd’ over te komen.

Deze situaties, waarin de spreker zich plotseling ongemakkelijk voelt, zijn meestal contextgebonden. Het interessante aan deze woorden is dat ze doorgaans functioneren als antenne voor een dieper gelegen persoonlijke, sociale of ­politiek-maatschappelijke problematiek.

We vroegen achttien schrijvers en twee beeldend kunstenaars om een pijnlijk woord als uitgangspunt te nemen voor een verhaal of kort essay. De uitkomst is van een verbluffende rijkdom. Wat als pijnlijk wordt ervaren aan woorden en zinnen, leverde een schat aan verhalen en essays op, enkele uiterst persoonlijk. Al met al laat dit themanummer zich lezen als een wringend tijdsdocument van hedendaagse gevoeligheden.

namens de redactie van De Gids,
Maria Barnas, Wytske Versteeg en Edzard Mik