Die Grenzen meiner Sprache bedeuten die Grenzen meiner Welt,’ schreef Ludwig Wittgenstein. In dit meertalige nummer van De Gids gaan we op zoek naar de grenzen en begrenzing van taal en talen. We vragen aandacht voor het fluïde gebied tussen talen dat ons denken en doen beïnvloedt.

Voor dit nummer hebben we dichters en auteurs gevraagd talen niet te benaderen als afzonderlijk, afgebakend, monolithisch en nationalistisch, maar eerder als verstrengeld, instabiel, relatief en migrerend. Zoals de Chileense dichteres en kunstenares Cecilia Vicuña het verwoordde: ‘Words move from language to language, from culture to culture, from mouth to mouth. Our bodies are migrants, cells and bacteria are migrants too. Even galaxies migrate. What is then this talk against migrants? It can only be talk against ourselves, against life itself.’

Een levende taal moet in beweging blijven; zich niet alleen ontwikkelen aan de hand van het gebruik ervan door een veranderende bevolking, maar zich ook aanpassen aan het samenleven met andere talen en deze omarmen. Er is in de afgelopen jaren veel te doen geweest over de bedreigde status van de Nederlandse taal door een toename van zowel immigratie als internationalisering. Juist om de Nederlandse taal te laten bloeien, zouden we deze niet moeten positioneren tegenover andere talen – de Goliath van Global English in het bijzonder –, maar onderzoeken hoe de Nederlandse taal verrijkt en uitgebreid kan worden door de ontmoeting met woordenschatten en grammatica’s uit andere talen.

Om te beschrijven hoe talen zich bewegen in dit nummer van De Gids, is ‘transtalig’ mogelijk een beter begrip dan ‘meertalig’. In de jaren tachtig introduceerde taalwetenschapper Cen Williams het begrip ‘trawsiethu’, dat uit het Welsh in het Engels werd vertaald als ‘translanguaging’. Translanguaging beschrijft het gebruik van meerdere talen in een bepaalde situatie, rekening houdend met het feit dat talen altijd bestaan in relatie tot elkaar en elkaar in belangrijke mate definiëren en beïnvloeden.
Taal is nooit neutraal. Ook een tekst die eruitziet als monolinguïstisch zou transtalig kunnen zijn, bijvoorbeeld wanneer het een vertaling betreft. Ook iemand die een bepaalde taal boven een andere taal verkiest, begeeft zich in een transtalig gebied.

Door de lens van transtaligheid wordt zichtbaar hoe essentieel het Nederlands is voor alle bijdragen. Alle medewerkers aan dit nummer wonen en werken in België of Nederland, zoals Maria Paris Borda, die werd geboren in Colombia, in Frankrijk woonde en naar Nederland verhuisde voor een opleiding aan het Sandberg Instituut. Rajyashri Goody uit India was de afgelopen twee jaar resident van de Rijksakademie. De talen die zij gebruiken, zijn gevormd door het talige landschap waarin zij verbleven en verblijven. In het schrijven van Fiep van Bodegom, Alara Adilow en Dominique De Groen wordt zichtbaar hoe verwijdering, transitie en transmissie van andere talen verweven zijn met hun Nederlands.

De Amerikaans-Koreaanse dichter en vertaler Don Mee Choi, voor wie de Engelse taal niet los gezien kan worden van Amerikaans imperialisme en militaristisch geweld, krijgt een poëtisch-essayistische introductie van marwin vos.

Duidelijk wordt dat het benaderen (en afstand houden) van verschillende taalgebieden persoonlijk en politiek gemotiveerd is. Het gebruik en het nadenken over het gebruik van meerdere talen willen we hier dan ook presenteren als keuze, een weloverwogen daad. In de wereld buiten boeken denkt en handelt men allang niet meer alleen in het Nederlands. Om te onderzoeken wat er in dit taalgebied kan ontstaan wanneer we de verschillende talen die ons aansturen toelaten, hebben we dichters en schrijvers gevraagd de verschillende talen in hun hoofd niet te censureren, maar als een vruchtbare bodem te gebruiken. Het slalommen tussen talen blijkt nieuwe klanken te veroorzaken, op een manier die in een enkele taal niet mogelijk zou zijn.

Namens de redactie: Maria Barnas, Edzard Mik en Mia You (gastredacteur)*