Na de eeuwwisseling werd Bouazza — slechts dertig jaar oud en auteur van twee prozatitels — gevraagd om het Boekenweekessay te schrijven. Het is echter de vraag of zijn stijl hier de aanleiding toe vormde; het thema van dat jaar was ‘Schrijven tussen twee culturen’. Bouazza had zijn vertellingen inderdaad zowel in Marokko als in Nederland gesitueerd, maar bepalender was vermoedelijk dat zijn persoon volgens velen deze bijzondere positie zou belichamen. Direct bij de verschijning van De voeten van Abdullah was hij geïndexeerd als een van de ‘migrantenschrijvers’, een jonge generatie van auteurs die in het buitenland werden geboren maar hier waren onderwezen en opgegroeid, waarmee ze in een optimistischer politiek tijdsgewricht als de vroege vruchten van de multiculturele samenleving werden beschouwd — anderen die ditzelfde stempel opgedrukt hadden gekregen waren Hans Sahar, Naima El Bezaz en Abdelkader Benali. Hoewel Bouazza als schrijver ontegenzeggelijk profiteerde van de extra aandacht die hij als mens kreeg — het zal er mogelijk aan hebben bijgedragen dat zijn uitgesproken literaire verhalenbundel herdruk op herdruk beleefde — leidde het op den duur vooral tot ongemak; soms overschaduwt de aandacht voor iemands sociologische uitzonderlijkheid diens literaire kwaliteiten. Daarom greep hij de eervolle opdracht aan om zich ceremonieel van dit etiket te ontdoen en een pleidooi te houden voor radicaal individualisme in de kunst. Hij was geen Marokkaanse schrijver, ook geen Marokkaans-Nederlandse, maar een ‘Nederlandse Schrijver van Marokkaanse Afkomst met Nederlandse Nationaliteit’, doceerde hij in zijn gelegenheidstekst, en eigenlijk was ook die laatste aanduiding volgens hem arbitrair. Bouazza stelde dat de ‘verbeeldingswereld’ het enige ware thuisland van een schrijver is: ‘De taal is zijn identiteit, stijl zijn paspoort.’ Omdat Bouazza’s werktuig nu eenmaal het Nederlands was, wilde hij puur op zijn behandeling en beheersing van die taal beoordeeld worden. Kortzichtige critici die zijn barokke vocabulaire trachtten te herleiden tot zijn moedertaal, wees hij er fijntjes op dat al zijn vermeende extravaganties afkomstig waren uit het Woordenboek der Nederlandsche Taal en dat hij welbewust werkte in ‘een rijke traditie van extatische lyriek die de Nederlandse kunsten altijd heeft gekenmerkt’, volgens hem lopend van Rembrandt en Vermeer tot Van Gogh, en van Gorter, Leopold en Boutens tot Menno Wigman en Pieter Boskma. (Inderdaad zijn door Bouazza geliefde woorden als ‘minnelonken’, ‘patina’, ‘mirage’ ‘frugaal’, ‘cadulleken’ en ‘kroep’ niet aan het Arabisch maar aan het Middelnederlands of het Engels ontleend; de collega’s die hij het meest zei te bewonderen — Vladimir Nabokov, Anthony Burgess en James Joyce — las hij het liefst in die laatste taal.) Ondanks al het vrolijke machtsvertoon is Een beer in bontjas (2001), zoals het Boekenweekessay gedoopt werd, ook een wat warrig betoog. Het is duidelijk waar Bouazza zich tegen keert — in de oorspronkelijke tekst nog omzichtig, telkens zijn dankbaarheid benadrukkend, in de uitgebreide versie uit 2004 had hij het unverfroren over de ‘allergische reactie’ die categorisering bij hem teweegbracht, ‘bijna ziekelijk gesteld’ als hij was op zijn ‘individualiteit’ — namelijk: vastgepind worden op een identiteit en onderwerp op basis van afkomst of voorkomen. De schrijver met een migratieachtergrond ‘bevindt zich in een benarde situatie’, stelde hij. ‘Vanwege zijn specifieke sociale plaats binnen een dominante cultuur, lijkt hij voor­beschikt — of gedoemd — om zijn positie, “het migrantenthema”, tot de drijvende kracht achter zijn schrijverschap te maken.’ Vervolgens zette hij de meest uiteen­lopende gegevens en opinies in om zijn aanval op iedere mogelijke inperking van de vrijheid van de kunstenaar kracht bij te zetten: en passant schaarde Bouazza zich aan de kant van die eerdergenoemde dominante cultuur, verdere bevraging daarvan afwijzend, en verkondigde hij trots geen heimwee te kennen, slechts ‘heimvree’. In andere afdelingen van dezelfde tekst liet de schrijver echter los dat hij uit eigen beweging Arabisch leerde (en studeerde) en dat zijn literaire bewustzijn werd gevormd door de vertellingen van Duizend-en-een-nacht en de klassieke Arabische poëzie (die Bouazza middels verschillende door hem samengestelde en vertaalde bloemlezingen zelf voor het Nederlandstalige lezerspubliek zou ontsluiten), waarmee hij zijn eerdere stelligheden over het zuiver Nederlandse van zijn schriftuur pardoes enigszins nuanceerde. Tot slot stelde hij vast dat zijn schrijverschap niet in Marokko had kunnen ontstaan — migratie was dan niet zijn hoofdonderwerp, maar wel degelijk een van de belangrijke thema’s in zijn leven en werk. Dat werd bewezen door Paravion (2003). Van al Bouazza’s prozawerken heeft dit boek nog het meeste weg van een conventionele roman: het speelt grotendeels in hetzelfde magisch-realistische verhaaluniversum als zijn debuut — dit keer heet het rurale Marokkaanse dorp ‘Morea’ — maar heeft een sterkere samenhang dan de vignetten uit De voeten van Abdullah en een duidelijkere handeling dan Momo, zelfs de suggestie van een plot. In de herziene editie van Een beer in bontjas schreef Bouazza benieuwd te zijn naar zijn vaders eerste indrukken van Nederland, en het lijkt alsof hij zich met het schrijven van deze roman in dat acclimatiseringsproces heeft proberen in te leven. De vertelling volgt een paar mannen die hun thuisgrond achterlaten om een beter bestaan op te bouwen in een welvarend westers droomland, Paravion; een fantasienaam die zij afleidden van de door hun voorgangers teruggezonden luchtpostenveloppen — en een redelijk briljante vondst. Wanneer ze eenmaal zijn aangekomen in wat volgens anderen Nederland heet, blijkt meedraaien in de maatschappij moeilijker dan verwacht. Om dan in ieder geval hun eergevoel te beschermen, verschansen ze zich: de mannen hangen doelloos rond in een troosteloos theehuis, wetend dat ze slechts steenrijk of in een doodskist terug kunnen keren naar hun moederland, maar niet in staat zijn om in het vermeende paradijs echt opnieuw te beginnen. Hiermee presenteerde Bouazza zich overtuigend als chroniqueur van de migrantenervaring en bard van het tragische limbo waarin displaced persons kunnen belanden. De roman werd prompt bekroond met de Gouden Uil en zou met afstand zijn bekendste titel worden en — vooralsnog althans — blijven; in de ogen van velen was dit de definitieve culminatie van zijn persoonlijke ervaring en kunnen. Er loopt echter nog een andere lijn door dit oeuvre, als het ware om Paravion heen — van Salomon (2001), via Spotvogel (2009), naar Meriswin (2014) —, die de verwantschap met de stormachtige romanticus Rimbaud vol doet oplichten. Dit zijn vertellingen met telkens een naamloze, sterk op Bouazza gelijkende schrijver\in de hoofdrol, duistere woordenstromen die dito gemoedstoestanden evoceren. Het proza wordt gekarakteriseerd door dezelfde bedwelmende overdaad, maar de ondertoon is beduidend grimmiger: in deze boeken gaat het naast uitzinnigheid, liefde en lust over wanhoop, melancholie en gekte — de volle breedte van de menselijke ervaring komt aan de orde. ‘Natuurlijk lag krankzinnigheid op de loer,’ begint de verteller van Salomon: