De Nederlandstalige Wikipedia (nl.wikipedia.org) bestaat sinds 2002 en telt meer dan 597.000 artikelen, waarmee het een van de grotere taalversies van de collectief geredigeerde online encyclopedie is. Wikipedia dankt haar bestaan aan een project dat in veel opzichten haar tegenpool was: een door experts geschreven encyclopedie genaamd ‘Nupedia’ (en later ‘Citizendium’). Een groep academici schreef de artikelen, waarna die door vakgenoten werden beoordeeld en van kritisch commentaar voorzien. Het doel was om een kwalitatief hoogstaande gratis online encyclopedie te maken, met bijdragen van academici van over de hele wereld, en gepubliceerd onder een open licentie. Maar onder meer door het tergend langzame redactionele proces dat oprichter Jimmy ‘Jimbo’ Wales en zijn werknemer Larry Sanger hadden gemodelleerd naar de academische peer-review, faalde deze aanpak. Om de boel wat te versnellen suggereerde Sanger een wiki als platform om de eerste versies van de artikelen te publiceren en redigeren: een website waarmee je een onbeperkt aantal onderling gelinkte pagina’s kunt aanmaken en deze collectief kunt redigeren, eenvoudigweg in je webbrowser. (‘Wiki’ is het Hawaiiaanse woord voor ‘snel’.) Sanger en Wales maakten van Nupedia een wiki en begonnen in 2001 als zijproject een volledig open encyclopedie, Wikipedia.

Het succes van Wikipedia en de toewijding van haar gebruikers, de zogenoemde Wikipedians, kwam (ook voor de oprichters) als een grote verrassing. Door de jaren heen is Wikipedia geprezen als plek waar hordes mensen in hun vrije tijd hun kennis komen delen en zo een steentje bijdragen aan collectieve kennisproductie. Termen als ‘open source intelligentie’ en ‘wisdom of crowds’ en ‘many minds’ beschrijven de magie van een collectieve benadering van kennispraktijken. Maar Wikipedia is ook wel bekritiseerd, onder meer vanwege de grenzen aan precies deze openheid: door het strikt hiërarchische karakter van Wikipedia en de strenge richtlijnen voor de artikelen is het lang zo makkelijk niet om een bijdrage aan Wikipedia te leveren en geplaatst te krijgen. Maar hoe kunnen we een preciezer beeld krijgen van hoe en waarvoor Wikipedia precies wordt gebruikt? En zouden we met Wikipedia de cultuur kunnen peilen?

Bijgaand beeld toont een overzicht van de categorie Cultuur op de Nederlandstalige Wikipedia (nl.wikipedia.org), in de vorm van een zogenaamde ‘Dorling map’, waarbij data worden weergegeven als cirkels op schaal. De Nederlandstalige Wikipedia heeft slechts 47 artikelen geclassificeerd als Cultuur, want de meeste artikelen over een cultureel onderwerp vallen binnen een subcategorie. De cirkels representeren elk zo’n subcategorie, het getal staat voor het aantal artikelen binnen die subcategorie. De grootste cirkel (dus de subcategorie met de meeste artikelen) is Folklore. Veel tradities vallen onder deze noemer, zoals het sinterklaasfeest, traditionele balspelen en klederdracht, maar ook jaarlijks georganiseerde nieuwjaarslezingen.

Wikipedia is niet traditioneel in haar scheiding tussen hoge en populaire cultuur. Muziek en podiumkunsten vallen zowel binnen Kunst als Amusement. Musea (evenals Recreatieve Wiskunde!) vallen onder Amusement. En onder de noemer Genre staan computerspelgenres en literatuur zij aan zij. De categorie Kunst (met artikelen van Agitprop tot Zandsculptuur) is kleiner dan de categorie Prijs, die verwijst naar kunst- en cultuurprijzen. De onderwerpen Chinatown en Chinese Vereniging hebben de status van kleine tot middelgrote subcategorie bereikt, met (naast een algemene beschrijving) een twintigtal Nederlandstalige artikelen over Chinatowns en Chinese Verenigingen in verschillende (wereld)steden. Deze visualisatie geeft zo een eerste indruk van de structuur van Cultuur en haar artikelen en subcategorieën op Wikipedia. Voor een verdere analyse zou het aan te raden zijn dieper te kijken in de dataset: hoe ziet de gehele boomstructuur eruit, met subcategorieën van de hier afgebeelde subcategorieën. Maar ook door te bekijken wat de meest actieve categorieën op Wikipedia zijn. Welke onderwerpen worden het meest actief geredigeerd en door hoeveel Wikipedians? Welke categorie groeit het hardst, en welke ligt er juist al een tijdje stil?

links
Overzicht van (sub)categorieën binnen de Nederlandstalige Wikipedia: http://stats.wikimedia.org/EN/CategoryOverview_NL_Concise.htm.

Wikipedia studies door het Digital Methods Initiative zijn te vinden op: www.digitalmethods.net.

Critical Point of View is een onderzoeksnetwerk voor kritisch Wikipedia-onderzoek, van het Amsterdamse Instituut voor Netwerkcultuur i.s.m. cis (in Bangalore, India): www.networkcultures.org/cpov.