En dan...

Paul Hindemith, Geburt Mariä

Mischa Andriessen

Een beginakkoord dat je bij de lurven pakt, een uithaal van een zanger of zangeres die je rillingen bezorgt, harmonieën die je doen duizelen, een noot of een klank die je ineens raakt. Over dergelijke indringende momenten in de muziek schrijft dichter Mischa Andriessen een serie van zes korte teksten. Dit is de tweede.

Wat groots aangekondigd is, zal groter blijken, groter nog dan gedacht, zelfs dan denkbaar is, hetgeen op komst, zo dadelijk al er is, zal zo groots zijn dat het ontwricht.

Verklaart dat de aarzeling? De stem van de sopraan die wel klimt, maar zich niet meer herhaalt, steeds vlak voor de verwachte hoogste uithaal weer is gedaald. Weet ze, voelt ze, dat het te vroeg voor extase is? Weet ze hoeveel tijd, hoeveel mogelijk onheil er tussen de aankondiging van een wonder en de verwezenlijking zit? Zich bewust van de dreiging fladderen de pianoklanken, als ganzen bij naderend onweer, op en strijken ze neer, hergroeperen ze zich, vallen terug uiteen en keert steeds de stilte weer, terwijl de onrust blijft: aber es durfte keiner nieder zu ihm.

En dan is nog langer wachten onmogelijk, is de vervoering inwendig nu zo groot en hevig gegroeid dat ze met geen mogelijkheid nog binnen blijft. Dan komt de uithaal, die zo lang verwachte, maar steeds teruggenomen, haast ingeslikte uithaal; nu komt die uithaal dan toch, klinkt, even maar, het zinneloze van de ijle hoogte, het kortstondig maar euforisch raken aan wat normaliter onbereikbaar, wat normaal onbegaanbaar is; klinkt in een tweeletterwoord dat ineens volop de tijd, de ruimte krijgt, plotseling en, opdat de extase invoelbaar wordt, uitzinnig en zo lang als kan gerekt, klinkt dat doorgaans zo zakelijke en compacte woord: so.

Want dat is de kern van het wonder: Denn so war es noch nie. Dat is de kern, het besef dat ook een wonder, nee, dat juist een wonder slechts een moment is, een groots moment dat blijvend ontwricht, omdat daarmee een nieuwe orde begint, het weten, doorgronden, ervaren: niet eerder, nee, nooit, was het als nu.

’Geburt Mariä’ is het openingsstuk van de liederencyclus Das Marienleben die Paul Hindemith componeerde bij vijftien teksten van Rainer Maria Rilke. Er bestaan drie versies: twee voor sopraan en piano, en een orkestrale versie, in talloze uitvoeringen. Ik baseer me hier vooral op die van zangeres Maya Boog en pianist Michael Lakner uit 2014.

Mischa Andriessen (1970) publiceerde zes dichtbundels en een bundel verhalen. Hij schrijft voor verschillende kranten en tijdschriften over beeldende kunsten en muziek. Later dit jaar verschijnt een selectie uit zijn gedichten in boekvorm in Turkse vertaling. 

Meer van deze auteur

Uit:

Nummer 3/2021

Lees verder