1 Sky Translation

Als je voorbij de titel in paginagrote letters bladert kom je bij een stippellijn: the waist of a nation.

Vanuit de lucht gezien is dit een sterk vereenvoudigde weergave van de zogenaamde Koreaanse gedemilitariseerde zone (dmz): ‘Een scheidslijn die na de Tweede Wereldoorlog werd gecreëerd aan het einde van de vijfendertig jaar lange Japanse bezetting van Korea. De vs bezetten het zuiden en de Sovjet-Unie het noorden.’

Het is niet echt een stippellijn, niet zoals de punten tussen 

… return … return … return … return … return …

… return … return … return … return … return …

en ook niet zoals de streepjes in - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -Saint Louis, Missouri
38.648056 north
en in - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Marfa, Texas
30.3095 north

Het zijn ook niet de d’tjes, m’etjes en z’jes in

2 Zwaaien

dmz Colony is het tweede deel uit een trilogie van dichter, vertaler en kunstenaar Don Mee Choi. In een interview met Sung Un Gang zegt ze dat ze in Hardly War over de Koreaanse Oorlog wilde spreken, de tijd waarin haar ouders leefden, en in dmz Colony over de tijd waarin zij opgroeide, tijdens de door de vs gesteunde militaire dictatuur in de jaren zestig tot tachtig. Wat wist ik van Korea?

foto dansende gevangenen in kamp Koje
Do van Werner Bischof  
Han Kang, romans
kimchi
Kim Hyesoon, gedichten
Sarah-Lee
Mia You
My Liberation Notes, K-drama
Stranger, idem

Niet veel, toch zwaaide het naar me.

3 Planetary Translation

Don Mee Choi gebruikt in haar werk een verscheidenheid aan vormen om haar taak uit te voeren: krabbels, tekens, tekeningen, foto’s, montage en collage, verhalen, getuigenissen, dialoog, opera, koor, gedichten, theorie, citaten, soms (auto)biografisch, soms documentair, vaak kritisch fabulerend, hardnekkig herhalend en variërend op haar hoofdthema’s. Als ornamenten, als virussen. In het gesprek zegt ze dat tijdens het bijwonen van een muziekuitvoering van Songs of Wars I Have Seen van Heiner Goebbels, naar de tekst van Gertrude Stein, het plotseling bij haar op was gekomen dat ze over de oorlog zou moeten schrijven die haar vader als oorlogsfotograaf zo uitgebreid heeft gedocumenteerd, ‘these were all wars waged by the us’. Where are our mothers? We don’t blame our fathers. They are wounded and ill.

In het boek reist ze als dichter en vertaler door de vs en als vreemdeling en vertaler tussen de vs, de dmz en Zuid-Korea. Ze bezoekt Ahn Hak-sŏp, politiek gevangene van 1953 tot 1995 die nu in een dorp in de Civilian Control Zone woont, aan de zuidkant van de dmz. Ze neemt zijn verhaal op en krabbelt in haar notitieboek terwijl ze naar zijn verhaal luistert.

… one guard asked me
… what if communism collapses all over the world?
… I said
… that has nothing to do with my ideology
[…]
… the torturer asked
… what if I smash your head to bits?
… I said
… e e e
… ideology

Ahn-Kim Jeong-Ae is een andere gesprekspartner, betrokken bij het onderzoek naar geweld en mensenrechtenschendingen begaan door het Zuid-Koreaanse leger tijdens de dictatuur. De verhalen en gesprekken geeft ze weer in prozagedichten, maar ze gaat er ook mee aan de haal, trekt ze uit elkaar, knipt krabbels uit en vergroot ze, als een forensisch expert of archeoloog. Ze is als een oudervogel die alles meepikt wat ze kan gebruiken voor haar taak. ‘Home’ komt geloof ik niet voor in de bundel, wel ‘homesick’, twee keer.

Als middageten bestelden we verse oestersalade en bonenpastasoep. Ahn-Kim begon me te vertellen over de zaken die ze had onderzocht. Op een stuk papier noteerde ze namen en plaatsen en bracht onuitsprekelijke omlopen van foltering en wreed­heden voor me in kaart.

4 Waist / Waste

De dichter beweegt zich tussen ‘the waist of a nation’ in Noord- en Zuid-Korea en ‘the end of a nation’ in de vs. Ze trekt lijnen tussen verschillende continenten en overeenkomstige neomilitaire middelen. As a foreigner I understood only the language of wings.

Some small winged children were captured and separated from their parents and placed in concentration camps along the border of Texas, us and Mexico. Who will translate their wings?

Het midden van de staat, de taille, een grens: is dat open of dicht? Als je het nadert blijven er nieuwe en oude dingen uit tevoorschijn komen, zoals uit de buik van Russische matroesjka’s. Wat popt op uit het midden van de staat? Het midden van de staat, het afval. Is de nieuwe kolonie afval? Zijn de herinneringen afval? De verhalen, de taal? Choi knutselt aan een kolonie van wezen die de oorlog overleven, vastgelegd in hun deels bedachte getuigenissen, gevangenen vol blauwe plekken, vertaald in schematische waterverftekeningen, apparaten uit strafkolonies en neokolonies in een proces van ontmanteling, spiegelwoorden en collages in talloze overlappingen.

5 Mirror words

translation as an anti-neocolonial mode can create other words
i call mine mirror words
mirror words are meant to compel disobedience, resistance
mirror words are orphaned words
mirror words are halo
mirror words are homesick
mirror words defy neocolonial borders, blockades
mirror words are often in flight across oceans, even galaxies

6 Wings of return

Vreemd genoeg klinkt de naam van de schrijver als Domíche, allitererend met dmz (Dieèmzi). Dichtbij maar anders. ‘Ik blijf een dochter van neokolonie,’ schrijft Choi, ‘mijn taak is vertalen’: tekens in de lucht vertalen, wezen aan het woord laten, planetaire tekens traceren, de dwang van ordewoorden breken, spiegelwoorden creëren, apparaten onklaar maken, vooral meer vleugels ontwikkelen en zwaaien, zwaaien, om een terugkeertaal te assembleren. Some say wings sprout behind our ears.

S E E   Y O U   A T   D M Z

Alone again, I could only chirp to myself. Translator for hire!. Hire, hire me.

7 Umva

In Umva (‘luister’) heeft geluidskunstenaar Aurélie Nyirabikali Lierman een vorm gevonden om dicht bij de tijd te komen waarin haar (113-jarige) grootvader in Rwanda leefde, vóór de kolonisatie – Karame (‘vertel, ik luister’). Ze bereikt dit door microfoons en koptelefoons, instrumenten als talking drum en fujara, en opnames van stemmen, insectengeluiden, spelende kinderen, wind.

In plaats van de d’tjes, m’etjes en z’jes in de tekeningen van de vlucht van sneeuwganzen, oren.

8 Afval

Uit het afval van de staat popt een web van draden die het ene na het andere brokstuk van staten opdreggen.

Je zou kunnen spreken van de intimiteit van vier continenten, zoals Lisa Lowe voorstelt. Korea – Amerika (en Mexico) – Europa – Japan. De Cariben zijn het vijfde continent, vanwege een citaat van Édouard Glissant, en de water­vogel in La cohée du Lamentin: Engoulevent coré / White-tailed Nighthawk / Hydropsalis cayennensis manati / Coré, cohé. Ik denk aan de trekvogels in Janet Frames Towards Another Summer – 6 en 7 Nieuw-Zeeland en Engeland; en les oiseaux migrateurs sur le rideaux vert, in Syngué sabour van Atiq Rahimi – 8 Afghanistan.

k - a - m - e - j - c - n - e - a

Zijn Afghanistan en Nieuw-Zeeland continenten? Zijn continenten ordewoorden?
Rusland (Noord-Korea), Vietnam (familie, oorlog) en Rwanda, Afrika (Lierman) sluiten zich erbij aan.

k - a - m - e - j - c - n - e - a - r - v - a

5 klinkers, 7 medeklinkers

k - a - r - e - a
a - m - e - r - c - a 
k - a - m - a - r - j - a
m - a - c - a - j
r - a - j - k - e - m - a
v - a - a - r - k - e - m - j - a
n - r - a - j 
a - v - e - a 
e -  a - e - a - a

De nieuwe kolonie brengt verschillende delen samen, Zuid- en Noord-Korea; Korea, Amerika en Rusland, ‘reststukken van het verleden die nog voortduren maar niet meer leesbaar zijn en ook opkomende, onvolledige, zich nog uitvouwende betekenissen, praktijken en relaties’ (Lowe) – waarmee de dominante visie wordt ontwricht.

9  Hail

Aan het andere eind wij, hier, in die lange tijd, van het IJzeren Gordijn, we knikken, we roepen, we zwaaien – wie wij? Welnee. Het was geen gordijn, het was nauwelijks ijzer. We werden met zachte middelen gerekruteerd en omgevormd tot, vertaald in hardcore consumenten. Terwijl miljoenen mensen en dieren vermoord werden, in Korea, in Vietnam, gerekruteerd en omgevormd tot de enige goede partij, tegen de communisten. Hé, jij daar! Wie denk je wel dat je bent! Hé, jij! Ik zie je! De hele zone is vrijgemaakt en open. Er zijn honderd Amerikaanse militaire bases in Zuid-Korea, een land zo groot als een kwart van Californië.

Een terugkeertaal kan niet anders dan terug­halen, opgevouwen en verfrommelde herinneringen en verhalen als een donkere guirlande uithangen, laag over laag, en vertalen, vertellen.

Als je die ochtend begint stroomt de regen in pijpenstelen uit de lucht naar beneden, maar het is geen hagel. Je perplexiteit over de echo’s van Chois hailing, halo, hail! maken duidelijk dat wat afstand gewenst is. Toch kun je niet anders dan luisteren. De heilsgroet bast of tsjilpt tot een bepaald bereik. Kijk naar de lucht om tekens op te merken en te ontcijferen.

Listen, angels, we are the orphans who aren’t orphans. We are the obtuse/ the third meaning/ the passage from language/ to insignificance/ to eternity/ to colony/ to colony. Halo to halo, hand to hand, we wave. Hello, angels.